Beleidsinspraak: fundament in plaats van formaliteit.
maandag 2 september 2024
De gemeenteraadsverkiezingen komen eraan. In het kielzog daarvan stellen steden en gemeenten hun adviesraden opnieuw samen. Waar liggen de kansen en valkuilen? Hoe begin je eraan?
Gedragen beleid is beter beleid. In veel bestuursakkoorden zullen we lezen dat het belangrijk is om inwoners te laten mee denken en mee beslissen. Heel wat lokale besturen maakten recent de omslag naar diepgaandere inspraak en betrokkenheid van burgers en middenveld. Want zo kunnen ze vertrouwen winnen en hun draagvlak vergroten.
Hersamenstelling adviesraden. Hoe zit dat voor cultuur?
Adviesraden brengen vertegenwoordigers van organisaties of doelgroepen samen die voor langere tijd een mandaat krijgen om adviezen uit te brengen over specifieke beleidskwesties.Wat moet je bijvoorbeeld weten over cultuurraden? Dat zowel het Decreet Lokaal Bestuur, het Decreet Lokaal Cultuurbeleid als het Cultuurpact hier nog steeds het wetgevend kader vormen. Formele (!) inspraak over cultuur (programmatie, ondersteuning verenigingsleven, erfgoed, amateurkunsten, …) is verplicht. Het gaat dan vooral om de voorbereiding (toekomstvisie) en evaluatie van het cultuurbeleid. De naam ervan of het orgaan ‘cultuurraad’ an sich is niet zo belangrijk. Culturele organisaties en lokale belanghebbenden moeten wel in de mogelijkheid zijn om inspraak te geven via ‘een adviesorgaan’. Gemeenten hebben dus veel ruimte voor de concrete invulling hiervan. Een vrijetijdsraad of centraal aangestuurde thematische werkgroepen kunnen ook. Nog iets over de timing en samenstelling. Daar zijn geen wettelijke bepalingen voor. Raadpleeg wel je eigen statuten. Daarin schreef je je eigen spelregels neer rond aantallen, afvaardiging en procedure. De meeste besturen zullen allicht tegen de zomer van 2025 een nieuwe ‘cultuurraad’ vormen.Expertise vind je o.a. bij
De Wakkere burger Wetgeving – Adviesraden.be
VVSG Beleidsparticipatie: verplichtingen voor lokale besturen
De meerwaarde van een goed draaiende adviesraad: regelmaat en systematiek
De Federatie pleit voor structurele beleidsinspraak. Ook al is het soms moeilijk, het traditionele overlegmodel van een adviesraad is nog altijd zinvol. Dit collectief van welgemikte afgevaardigden (deskundig en betrokken) kan namelijk zowel gevraagd àls op eigen initiatief haar rol uitoefenen. Het algemeen belang -na eens goed te hebben doorgepraat met elkaar- primeert op individuele standpunten. Een adviesraad staat garant voor duurzame effecten. Aangezien deze officiële gesprekspartner van het gemeentebestuur voor meerdere jaren een mandaat krijgt, werkt deze ook als ‘het geheugen’ van het beleid. Vele troeven dus. Net daarom kunnen adviesraden soms wat extra dynamiek gebruiken. Investeer dus als gemeente tijd en middelen in de ondersteuning van deze waardevolle partner.
Verschillende organisaties zetten in op het versterken van adviesraden:
- Beweging.net: lees meer over het traject ‘een duurzaam kader voor burgerparticipatie in beleidsadvies’; of verdiep je in het opiniestuk ‘Adviesraden en burgerparticipatie vullen elkaar aan’
- De Wakkere Burger: Toekomstvisie op adviesraden (of kortweg in 5 tips). VVSG ging hierover in gesprek met de praktijk: Vraag en antwoord webinar hervorming adviesraden
- Avansa Kempen lanceerde recent een inspirerend handboek ‘Burgers betrekken’ waar het onder meer gaat over de make-over van de adviesraden (oa. p. 27-deel 2)
- Provincie Oost-Vlaanderen promoot het starterspakket adviesraden.
Ter illustratie enkele lichtende voorbeelden.
Inspiratiedag over participatie | Stad Gent
Moderniseer, maar let op voor schijnparticipatie
Politici moeten vertrouwen verdienen en dat is niet altijd gemakkelijk. Zeker nu de maatschappelijke uitdagingen complexer worden en budgetten krapper. Naast de traditionele overlegmodellen, ontwikkelen lokale besturen steeds vaker ‘innovatieve vormen’ van burgerparticipatie die beter passen bij de huidige tijdsgeest. Burgerbegrotingen, stadsgesprekken, inspraakcafés, bewonersplatforms, participatiewandelingen, dorpsraden, middenveldpanels, enzovoort. Toch loopt het vaak mis. Retoriek en realiteit durven al eens te botsen (‘we willen wel maar kunnen niet’). Participatie is een verzamelnaam voor vele overheidsinitiatieven waarbij de burger een rol speelt. Daardoor durven de verwachtingen aan beide kanten wel eens te verschillen met frustraties tot gevolg. Losse flodders of last minute projecten getuigen niet van de nodige sérieux. Inspraak waarbij de politieke beslissing al vastligt, maar de overheid toch nog even aanklopt bij de burger voor de schijn, is verspilling van ieders geld of energie. Open vragen met meerdere mogelijke uitkomsten, waarbij het doel vooropstaat en niet de manier waarop, getuigen van een mature aanpak. Net als werkwijzes waarbij de burger en het verenigingsleven als volwaardige partners worden gezien. Janne Vandevoorde (student Culturele Studies aan KU Leuven) onderzocht in haar masterproef "Cultuurbeleid en burgerkracht" hoe participatie van amateurkunstenaars bij lokaal cultuurbeleid effectief kan worden georganiseerd.
Janne Vandevoorde vatte het zo samen in haar eindwerk ‘Cultuurbeleid en Burgerkracht’.
Een leidraad voor wederzijds vertrouwen
De VVSG stelt dat er nood is aan kwaliteitsstandaarden en een degelijk kader. Daar maken de Verenigde Verenigingen en De Federatie komende maanden werk van! We willen stilstaan bij waarden die politici en middenveld delen, om op een verstandige en duurzame manier inspraak te organiseren. Principes die in zo'n afsprakenkader aan bod zouden kunnen komen zijn bv. duurzaam engagement en verbindende communicatie. Op basis van een onderhandeld afsprakenkader wordt inspraak een fundament, geen formaliteit. Meer hierover volgt dit najaar. In 2025 zitten we klaar om ook jouw gemeente hierin richting te geven.Voor wie interesse heeft in dit thema. Zie ook participatieve democratie.
