header handjes

Nieuwe barometer van de verenigingssector: financiële druk blijft

Dossier: Zakelijk en financieel

De Koning Boudewijnstichting publiceert sinds 2010 regelmatig de "Barometer van de financiële situatie van de verenigingssector". De barometer werpt een blik op de stand van zaken, de recente evoluties en de verwachtingen voor de toekomst. De Barometer toont een sector die, ondanks aanhoudende financiële druk, een licht positievere kijk heeft op de eigen financiële situatie in vergelijking met 2022. Subsidies en giften blijven cruciale financieringsbronnen en vrijwilligers blijven het hart van de sector. Een nieuw thema als de CO²-voetafdruk wint aan relevantie, waarbij vooral de financiële aspecten en de nood aan informatie en ondersteuning naar voren komen.

Barometer?

Deze editie is gebaseerd op telefonische enquêtes die in november 2024 werden afgenomen bij 701 directeurs en bestuursleden van Belgische verenigingen. De bevraging omvatte een brede waaier aan thema's, van de algemene financiële situatie en financieringsbronnen tot de impact van de renovatieplicht en de CO²-voetafdruk. De steekproef werd getrokken  op basis van sector, taalgemeenschap en grootte van de vereniging. Helaas zijn de resultaten niet opgesplitst per taalgemeenschap en sector. Zonder deze specifieke cijfers is het dan ook niet mogelijk om concrete uitspraken te doen over de financiële evolutie van verenigingen in Vlaanderen, laat staan over de specifieke situatie van sociaal-culturele en amateurkunstenorganisaties. 

Algemene teneur

Kbs barometer
De financiële druk op de verenigingssector blijft voelbaar, maar de negatieve overtuiging ten opzichte van 2022 is afgenomen. Waar organisaties in 2022 nog een sterke verslechtering voelden, is er nu een significante verschuiving naar de perceptie van een stabiele financiële situatie. Dit geldt zowel voor de inschatting van de algemene financiële situatie van de sector als voor de eigen financiële toestand van de individuele verenigingen. Opmerkelijk is dat een groter aandeel van de verenigingen voor de komende 12 maanden een verbetering van hun eigen financiële situatie verwacht. Al blijft men zeer waakzaam.
"Echt rooskleurig oogt de financiële situatie van de sector vooralsnog niet. De heersende overtuiging blijft die van een sector onder druk, zowel in de afgelopen 12 maanden als naar de nabije toekomst toe. Anderzijds lijkt dit beeld minder uitgesproken dan in 2022."
KBS-Barometer (2024)

Vanwaar komen de middelen?

Waar halen Vlaamse verenigingen hun middelen? Overheidssubsidies spelen een belangrijke rol. Zo’n 74% van de verenigingen krijgt overheidsfinanciering, zowel permanent als projectmatig. Maar de steeds moeilijkere weg om die subsidies te krijgen, wordt als de belangrijkste oorzaak van financiële moeilijkheden ervaren. Ook het te lang wachten op de uitbetaling van overheidssubsidies speelt een grote rol.Naast overheidssteun, vormen giften een belangrijke aanvulling. 70% van de verenigingen ontvangt giften van particulieren. De Barometer toont aan dat het werven van giften steeds meer een digitale aangelegenheid wordt. Sociale media en de eigen website zijn niet alleen de meest gebruikte kanalen, maar ook de meest rendabele. Ook de online overschrijving en de QR-code zijn op korte tijd populaire methoden geworden om giften te ontvangen.De enquête werd afgenomen vóór bekend werd dat de nieuwe federale regering het belastingvoordeel wil verlagen van 45% naar 30%. Dat baart veel verenigingen grote zorgen

Vanwaar die financiële onzekerheid?

Ongeveer 1 op de 10 verenigingen kampte in de afgelopen 12 maanden met financiële moeilijkheden, waarbij ze soms niet aan hun betalingsverplichtingen konden voldoen. Naast de al genoemde subsidieproblematiek, zijn de inflatie (71%) en de indexering van de lonen (62%) belangrijke boosdoeners. Terwijl de kosten stijgen, volgen de werkingsmiddelen niet altijd even snel, zeker wanneer er sprake is van niet-indexering van de werkingsmiddelen (46%). Het is een vicieuze cirkel waar velen zich allicht in herkennen. 64% van de verenigingen geeft aan over financiële reserves te beschikken. Het aandeel verenigingen dat daarop recent een beroep moest doen is een pak lager dan in de vorige meting. De belangrijkste reden om de reserves te gebruiken, waren inflatie en de niet-indexering van werkingsmiddelen.

CO²-voetafdruk: work in progress

Nieuw in deze editie van de Barometer zijn vragen rond de CO²-voetafdruk. Deze blijkt voor de meerderheid van de verenigingen nog onbekend. Toch hechten de meeste verenigingen veel belang aan het verminderen ervan. De grootste hinderpaal hierbij is van financiële aard. Vele verenigingen hebben al maatregelen genomen om hun CO²-uitstoot te verminderen (89%), voornamelijk door het verduurzamen van activiteiten en de interne werking. Een even groot aandeel is van plan om in de komende 12 maanden bijkomende maatregelen te nemen. Hier ligt dus een duidelijke ambitie, al is er vaak nood aan financiële steun en advies om deze ambities te realiseren.

Vrijwilligers houden verenigingen draaiende

Tot slot werpt de Barometer ook een blik op de organisatie van de sector. Vrijwilligers blijven het kloppend hart van vele verenigingen, met 86% die op hun engagement rekenen. Een kwart van de organisaties getuigt  dat het aantal vrijwilligers lager ligt dan voor de coronacrisis, maar dat de dalende trend wel gekeerd lijkt. 
"Vrijwilligers lijken verankerd in het DNA van de sector. Een structurele uitholling van dit engagement lijkt niet onmiddellijk van kracht."
KBS-barometer (2024)
Bart Verhaeghe Neem contact op met Bart