Onderzoek naar beleidsparticipatie van lokale amateurkunstenaars

dinsdag 3 september 2024

Anno 2024 zoeken lokale besturen naar nieuwe invullingen van de traditionele adviesraden: van vrijetijdsfora, over projectgroepen tot ambassadeurs cultuur... Ook om lokaal amateurkunstenbeleid te ontwikkelen, experimenteren steden en gemeenten steeds vaker met diverse vormen van burgerparticipatie. Terecht, want op papier zijn de voordelen groot: participatie vergroot het draagvlak voor beleidsbeslissingen, verkleint de kloof tussen de politiek en de gemeenschap, zorgt voor een beter beleid en meer sociale cohesie. Daarbij is het lokale bestuur de plek bij uitstek om inspraak te organiseren, nabij de burger.

Een pleidooi voor burgerkracht

Nochtans strookt dit niet altijd met de ervaringen die zowel lokale besturen als participanten overhouden aan het traject. Er is weinig inzicht in de verschillende participatievormen en hun impact. Janne Vandevoorde (student Culturele Studies aan KU Leuven) onderzocht in haar masterproef "Cultuurbeleid en burgerkracht" hoe participatie van amateurkunstenaars bij lokaal cultuurbeleid effectief kan worden georganiseerd.

Zichtbaarheid voor lokale amateurkunstenaars

Uit onderzoek blijkt dat de meer dan 2 miljoen amateurkunstenaars in Vlaanderen meer verwachten van hun lokale besturen. De klassieke cultuurraad werpt z’n vruchten af, maar vooral individuele amateurkunstenaars (zoals beeldend kunstenaars, fotografen, schrijvers,…) die niet in groep georganiseerd zijn, voelen zich minder vertegenwoordigd en missen contact met lokale collega’s.

BEELDENDE KUNST Painting Nights 2 Kunstwerkt Tijs Soete 2 — (c) Tijs Soete voor Kunstwerkt

Vandevoorde stelt dat burgerparticipatie-initiatieven tegemoet kunnen komen aan deze noden. Via een participatie-moment worden amateurkunstenaars lokaal zichtbaar gemaakt voor een gemeentebestuur, wat betere ondersteuning in de hand werkt. En bovendien fungeert een participatie-initiatief als een netwerkmoment voor de deelnemers.In haar zoektocht naar verschillende vormen van lokale beleidsparticipatie door amateurkunstenaars, ging Vandevoorde te rade bij vier initiatieven. Ze interviewde organisatoren en deelnemers van de popraad in Brugge, de strategische ateliers in Herentals, de raad van beeldend kunstenaars in Bornem en het participatief cultuurbeleidsplan in Sint-Lambrechts-Woluwe. Daarnaast sprak ze met expertenorganisaties De Wakkere Burger, VVSG en De Federatie.

Een kader voor effectieve participatie

Op basis van literatuuronderzoek en bovenstaande gesprekken, kwam Vandevoorde tot een bruikbaar kader om tot een succesvol participatie-initiatief te komen.

Figuur Burgerparticipatie bij lokaal cultuurbeleid — Kader voor effectieve participatie *(c) Janne Vandevoorde*

Vandevoorde stelt vast dat participatie een essentiële taak van de overheid is. Maar hoewel de voordelen duidelijk en veelzijdig zijn, kunnen die enkel bereikt worden wanneer de voorwaarden voldaan zijn. Representativiteit is cruciaal, maar vergt veel tijd, contacten en engagement van de organisator. Het is ook essentieel om de burger tijdig te betrekken, om schijnparticipatie te vermijden.

Vandevoorde detecteert ook een aantal uitdagingen, en koppelt die aan mogelijke oplossingen. Ze wijst erop dat een duidelijk lokaal aanspreekpunt – dat de nodige tijd en middelen heeft – noodzakelijk is om tot een effectief en duurzaam resultaat te komen. Tot slot wijst Vandevoorde op kansen in de toekomst om tot effectievere burgerparticipatie te komen. De ontwikkeling van de nieuwe visienota's na de lokale verkiezingen van 2024 bieden alvast een momentum om burgers te betrekken bij het beleid.

Geen kant-en-klare formule

Wie op zoek is naar een one-size-fits-all formule is eraan voor de moeite. De effectiviteit van burgerparticipatie hangt sterk af van de lokale context, inclusief culturele, sociale, economische en politieke factoren. Het onderzoek biedt geen kant-en-klare oplossing maar reikt handvaten aan om tot effectieve en representatieve burgerparticipatie te komen.

“Dit onderzoek fungeert als een inspiratiebron voor lokale besturen om hun eigen aanpak te ontwikkelen.”

Janne Vandevoorde

Daarnaast wordt het klassieke model van de adviesraden niet afgedankt maar net erkend als een structureel model met duurzame resultaten. Deze raden werken als een duidelijk aanspreekpunt voor het gemeentebestuur, met leden die veel ervaring hebben, en inspraak vanuit verschillende perspectieven. Vandevoorde raadt dan ook aan om de leden van de cultuurraad te betrekken bij de evolutie naar nieuwe of extra participatiemodellen.

Tot slot werpt burgerparticipatie vruchten af voor zowel de deelnemers als het lokale bestuur. Lokale participatietrajecten geven een tastbare identiteit aan de gemeente. Bovendien worden deze initiatieven gepercipieerd als waardevolle netwerkmomenten tussen burgers en beleidsmakers. Vandevoorde besluit dan ook dat burgerparticipatie kan bijdragen aan beter beleid en sterkere, meer betrokken gemeenschappen, over alle beleidsdomeinen heen.

Download 2024 Vandevoorde Janne - Cultuurbeleid en burgerkracht

In elke stad, gemeente of dorp wonen amateurkunstenaars. Zij fotograferen, dansen, schrijven, zingen, spelen theater, maken beeldend werk, dj’en of maken muziek als lid van een muziekband of een fanfare. Zij zijn gedreven bezig met hun passie. Op zolder, in werkkamers, in het lokale cultuurcentrum, de parochiezaal, bibliotheek of academie of in een zelf verzonnen repetitiekot. Zij bruisen van goesting en willen zich creatief uiten. En daar kan een lokaal ondersteunend amateurkunstenbeleid bij helpen.

Ontdek talloze inspirerende voorbeelden voor jouw lokaal bestuur op https://www.lokaaltalentdoetmewat.be/

Terug naar overzicht

Barbara Delft Neem contact op met Barbara