Voor 110 miljoen euro naar stuwkracht voor cultuur
dinsdag 18 juni 2024
Dossier: Verkiezingen 2024
Het departement Cultuur, Jeugd en Media roept de aankomende Vlaamse regering op om het cultuurbudget substantieel te verhogen. In hun regeerbijdrage breken ze een lans voor een beleid dat de rol van cultuur versterkt, "ook om democratische waarden te versterken, kloven te overbruggen en een veerkrachtige en harmonieuzere toekomst te creëren". Inclusief beleidsvoorstellen die volgens de auteurs copy paste in het regeerakkoord kunnen belanden. Én een gedetailleerd becijferd kostenplaatje.
Meerstemmigheid versterken
"Het Departement Cultuur, Jeugd en Media neemt een unieke positie in het maatschappelijk veld in: het verbindt het (sociaal-)culturele veld, de jeugdwerksector en de mediasector en kan een structurele samenwerking tussen deze beleidsvelden aanwakkeren en zo gedeelde uitdagen zoals polarisatie het hoofd bieden". Dit is één van de quotes uit de regeerbijdrage, onderbouwd met studiemateriaal en tal van verwijzingen. De waarde van cultuur wordt in de bijdrage stevig breed-maatschappelijk ingebed. Daarom (ook) wil het departement de volgende jaren extra inzetten op participatie, educatie en met kennis onderbouwd beleid, "om de meerstemmigheid die de basis vormt van een gezonde democratie te versterken. Zo willen we via de caleidoscoop van cultuur naar de maatschappij (laten) kijken".
De regeerbijdrage focust (nagenoeg) niet op het sectorbeleid, maar (vooral) op voorstellen die het sectoroverstijgend beleid moeten versterken. Geen woord dus over de decreten voor onze sectoren, maar bijvoorbeeld wel over vrijwilligersbeleid, intersectorale en internationale samenwerking. Achteraan de nota is elk thema in concrete doelen uitgewerkt. De 110 miljoen is dus enkel een optelsom van de mogelijke kostprijs van de voorgestelde maatregelen.
Cultuurparticipatie: een democratische samenleving kan niet zonder
Het participatiebeleid heeft de jongste jaren heel wat veranderingen ondergaan. Het departement rekent de volgende regeerperiode op een participatiebeleid dat "gericht, actief en consistent" is. Dat, bijvoorbeeld, meer mensen met recht op een kansentarief gebruik maken van de UiTPAS is een goede zaak, maar de financiële houdbaarheid van dit model vormt een uitdaging. Het zorgt voor een toenemende financiële druk op lokale besturen en organisatoren, aldus het departement dat denkt aan de oprichting van een Vlaams Participatiefonds.
Onder het hoofdstuk participatie staat het versterken van een gecoördineerd vrijwilligersbeleid met stip genoteerd, net zoals de wens om fors te investeren in de digitale transformatie van de cultuursector.
Onderwijs en welzijn met stip genoteerd
"Vlaanderen kan terugvallen op een zeer uitgebreid deeltijds kunstonderwijs (DKO) netwerk, het sociaal-cultureel volwassenenwerk heeft een sterk uitgebouwde educatieve pijler en kunstbeoefening in de vrije tijd is nog steeds erg populair (1 Vlaming op 4 is amateurkunstenaar)". Dit maakt het cultuureducatieve veld breed en divers, maar om de participatiekloof verder te dichten is ook een veel sterkere inzet op het leerplichtonderwijs nodig. Dit vraagt om een versterkte structurele samenwerking tussen het Departement Cultuur, Jeugd en Media met het Departement Onderwijs en Vorming.
Maar ook een nauwere samenwerking met de welzijnsdomeinen staat met stip genoteerd: "Enerzijds is cultuurbeleving dus onmiskenbaar en waardevol in het zorglandschap en kan ze gaten in het net van (traditionele) zorg dichten. Anderzijds is ook welzijn een belangrijke gesprekspartner in het gecoördineerd Vlaams vrijwilligersbeleid."
Samen voor Cultuur
Het is dus duidelijk dat het departement zich in de strijd werpt om meer en beter samen te werken over de grenzen van domeinen en bevoegdheden heen. Cultuur heeft onmiskenbaar een katalysatorfunctie voor de brede samenleving. Samenwerking tussen departementen moet dit daadkrachtig mee activeren. Maar het is belangrijk dat deze transversale samenwerkingen oprecht gebeuren en dat kan alleen maar als sectoren, organisaties (medewerkers en vrijwilligers) gelijkwaardig mee aan de tafel zitten.
"Om goed bestuur te verzekeren, is helderheid over de legitimiteit en kerntaken van elke beleidsactor essentieel. In de huidige context staan zowel het belang van een sterke administratie, een kritisch middenveld als een positief gecoördineerde aanpak tussen beleidsdomeinen en beleidsniveaus onder druk.", zo lezen we. Het departement wil zich uitdrukkelijk positioneren als een netwerkorganisatie, in cocreatie met de bovenbouw. "Door samen te werken en ons te positioneren in een netwerk, verhogen we eveneens onze kennis van de noden die binnen het culturele veld en bij de burger leven. Leren uit samenwerkingen versterkt dus ook een solide administratieve structuur die ondersteund wordt door een gedegen kennisbasis".
Ook de lokale besturen komen opnieuw in het vizier. Er is een geactualiseerd afsprakenkader rond cultuurbeleid nodig. Overigens ook met de regio's en de federale overheid.
Stabiliteit versterken en innovatie bestendigen
Een toekomstbestendige sector vraagt om "innovatieve bestendiging of dynamische stabiliteit". Enerzijds moet de meerjarige, structurele financiering rusten op standvastige pijlers. Anderzijds moet verder ingezet worden op de ondersteuning van "voldoende dynamische ruimte", onder meer via projectsubsidies, experiment en innovatie. En om de balansoefening compleet te maken: in de structurele werkingen moet experimenteerruimte mogelijk blijven en succesvolle innovaties moeten kansen krijgen om te verduurzamen.
Een belangrijk accent in de regeerbijdrage is ruimte en infrastructuur: "Zowel kinderen, jongeren als volwassenen hebben nood aan open, flexibele ruimtes en vrijplaatsen waar ze zich sociaal kunnen ontplooien, talenten ontdekken en competenties ontwikkelen. Die ruimte staat vandaag meer dan ooit onder druk. Onze sectoren krijgen het steeds moeilijker om hun ruimtenoden te verdedigen tegenover economisch sterkere sectoren".
Daarnaast moet er ook een nieuwe wind komen in het internationaal cultuurbeleid. En om de veelal kleine organisaties in staat te stellen hun zakelijk beleid op een goede manier te voeren, blijft ondersteuning voor het ondernemerschap een speerpunt.
Een administratie met draagkracht en kennis
"Na 15 jaar besparingen op het personeel van de Vlaamse Overheid, stelt het Departement Cultuur, Jeugd en Media vast dat door onderbestaffing de goede werking van de organisatie niet meer kan verzekerd worden". Het mag ook duidelijk zijn dat de administratie niet gediend is met de veelheid aan dure consultancyopdrachten die de interne capaciteit en mogelijkheden uithollen. Een pleidooi voor het wegwerken van de onderbezetting, dus.
En tot slot: geen degelijk beleid zonder degelijke kennis. In de eerste plaats rekent het departement erop dat binnen de netwerkstructuur aan gezamenlijke kennisopbouw kan worden gewerkt. Maar er is ook een droom om de volgende jaren te investeren in een breed, centraal kennisplatform om kennisdeling tussen overheid en sector, organisaties en lokale besturen te stimuleren.
Uitgestoken handen
Opvallend is dat heel wat speerpunten die het departement in de verf zet, samen sporen met Ruimte voor Cultuur, de gezamenlijke aanbevelingen van de belangenbehartigers voor de brede cultuursector. Ook hierin wordt aangedrongen op betere samenwerking, ook met de lokale besturen. Ook hierin wordt de netwerkgedachte naar voor geschoven en gepleit voor een sterkere administratie. Ruimte voor Cultuur pleit ook voor duurzame financiering en tegelijk ruimte voor innovatie. En gelooft ook dat een ambitieus cultuurbeleid een ambitieus budgettair perspectief nodig heeft. Ook samenwerking met onderwijs en inzetten op infrastructuur benoemen we als noodzakelijk.
Meer lezen over de wenslijst van het Departement CJM? Een inkijk in de concrete becijfering van deze regeerbijdrage? Klik hier.
